English
Từ ngày 01/7/2025, theo quy định mới, chủ hộ kinh doanh sẽ phải tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc, mở ra một thay đổi quan trọng trong chính sách bảo vệ quyền lợi người lao động tại Việt Nam. Đây là một bước tiến trong việc nâng cao mức độ bảo vệ và hỗ trợ cho các chủ hộ kinh doanh, giúp họ được hưởng các quyền lợi về bảo hiểm xã hội, như bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp, và chế độ hưu trí. Việc này không chỉ mang lại lợi ích cho chủ hộ kinh doanh mà còn góp phần hoàn thiện hệ thống bảo hiểm xã hội, giúp đảm bảo quyền lợi cho các đối tượng tham gia trong xã hội.
I. Quy định bảo hiểm xã hội bắt buộc
Theo Luật Bảo hiểm xã hội (BHXH) năm 2024 (Luật số 18/2024/QH15), được Quốc hội khóa XV thông qua ngày 20 tháng 6 năm 2024, có hiệu lực từ ngày 01 tháng 7 năm 2025, chủ hộ kinh doanh cá thể chính thức trở thành đối tượng phải tham gia BHXH bắt buộc.
Cụ thể, khoản 1 Điều 8 Luật Bảo hiểm xã hội 2024 quy định:
“Người lao động là công dân Việt Nam thuộc đối tượng tham gia BHXH bắt buộc bao gồm: … chủ hộ kinh doanh cá thể theo quy định của pháp luật về doanh nghiệp.”
Như vậy, kể từ thời điểm này, tất cả các chủ hộ kinh doanh cá thể đều phải thực hiện nghĩa vụ tham gia BHXH bắt buộc theo quy định mới.
II. Quy định cụ thể về việc đóng BHXH bắt buộc của chủ hộ kinh doanh
1. Đối tượng áp dụng:
- Chủ hộ kinh doanh cá thể đã đăng ký hoạt động kinh doanh hợp pháp.
- Có phát sinh thu nhập từ hoạt động kinh doanh, sản xuất cá thể.
Từ trước đến nay, đối tượng này chỉ thuộc diện đóng BHXH tự nguyện, tuy nhiên từ ngày 01/7/2025, việc đóng BHXH trở thành nghĩa vụ bắt buộc theo luật định.
2. Mức đóng BHXH bắt buộc:
Theo quy định tại Luật BHXH năm 2024, mức đóng BHXH bắt buộc của chủ hộ kinh doanh cá thể được xác định trên cơ sở thu nhập hàng tháng mà chủ hộ kê khai với cơ quan thuế, nhưng không thấp hơn mức lương tối thiểu vùng hiện hành.
3. Các chế độ BHXH được hưởng khi tham gia:
Chủ hộ kinh doanh cá thể khi tham gia BHXH bắt buộc được hưởng đầy đủ các chế độ sau:
- Chế độ ốm đau
- Chế độ thai sản
- Chế độ tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp
- Chế độ hưu trí
- Chế độ tử tuất
Việc tham gia BHXH bắt buộc sẽ giúp chủ hộ kinh doanh an tâm sản xuất kinh doanh, có sự bảo đảm về tài chính khi gặp rủi ro hoặc khi không còn khả năng lao động.
III. Chế tài áp dụng đối với hộ kinh doanh không thực hiện nghĩa vụ đóng BHXH bắt buộc
1. Căn cứ xử phạt hành chính:
Theo điểm a khoản 5 và khoản 6 Điều 39 Nghị định số 12/2022/NĐ-CP ngày 17 tháng 01 năm 2022 của Chính phủ về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực lao động, bảo hiểm xã hội, các chủ hộ kinh doanh cá thể vi phạm về đóng BHXH bắt buộc sẽ bị xử phạt như sau:
| STT | Hành vi vi phạm | Mức xử phạt tiền |
| 1 | Chậm đóng BHXH bắt buộc | Từ 12% đến 15% tổng số tiền BHXH bắt buộc phải đóng nhưng tối đa không quá 75 triệu đồng. |
| 2 | Không đóng BHXH bắt buộc | Từ 18% đến 20% tổng số tiền BHXH bắt buộc phải đóng nhưng tối đa không quá 75 triệu đồng. |
Ngoài mức xử phạt trên, người vi phạm còn phải chịu các biện pháp khắc phục hậu quả như:
- Buộc truy nộp đầy đủ số tiền BHXH chưa đóng, chậm đóng.
- Đóng số tiền lãi phát sinh theo quy định pháp luật.
2. Căn cứ xử lý hình sự:
Trong trường hợp vi phạm nghiêm trọng, cố ý trốn tránh nghĩa vụ đóng BHXH bắt buộc từ 06 tháng trở lên và gây hậu quả nghiêm trọng, người vi phạm có thể bị xử lý hình sự theo Điều 216 Bộ luật Hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2025) về Tội trốn đóng bảo hiểm xã hội:
“1. Người nào có nghĩa vụ đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp cho người lao động mà gian dối hoặc bằng thủ đoạn khác để không đóng hoặc không đóng đầy đủ theo quy định từ 06 tháng trở lên thuộc một trong những trường hợp sau đây, đã bị xử phạt vi phạm hành chính về hành vi này mà còn vi phạm, thì bị phạt tiền từ 50.000.000 đồng đến 200.000.000 đồng, phạt cải tạo không giam giữ đến 01 năm hoặc phạt tù từ 03 tháng đến 01 năm:
a) Trốn đóng bảo hiểm từ 50.000.000 đồng đến dưới 300.000.000 đồng;
b) Trốn đóng bảo hiểm cho từ 10 người đến dưới 50 người lao động.
2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tiền từ 200.000.000 đồng đến 500.000.000 đồng hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm:
a) Phạm tội 02 lần trở lên;
b) Trốn đóng bảo hiểm từ 300.000.000 đồng đến dưới 1.000.000.000 đồng;
c) Trốn đóng bảo hiểm cho từ 50 người đến dưới 200 người lao động;
d) Không đóng số tiền bảo hiểm đã thu hoặc đã khấu trừ của người lao động quy định tại điểm a hoặc điểm b khoản 1 Điều này.
3. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tiền từ 500.000.000 đồng đến 1.000.000.000 đồng hoặc bị phạt tù từ 02 năm đến 07 năm:
a) Trốn đóng bảo hiểm 1.000.000.000 đồng trở lên;
b) Trốn đóng bảo hiểm cho 200 người lao động trở lên;
c) Không đóng số tiền bảo hiểm đã thu hoặc đã khấu trừ của người lao động quy định tại điểm b hoặc điểm c khoản 2 Điều này.
4. Người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ 20.000.000 đồng đến 100.000.000 đồng, cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm.”
IV. Kết luận
Việc chủ hộ kinh doanh tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc từ ngày 01/7/2025 là một quyết định mang tính chiến lược, nhằm nâng cao mức độ bảo vệ an sinh xã hội tại Việt Nam. Quy định này không chỉ giúp chủ hộ kinh doanh có quyền lợi đầy đủ như các đối tượng lao động khác, mà còn đóng góp vào sự phát triển bền vững của hệ thống bảo hiểm xã hội. Đây là một bước đi quan trọng để đảm bảo tính công bằng và toàn diện trong việc tham gia bảo hiểm, đồng thời thúc đẩy sự ổn định và phát triển cho cả người lao động và nền kinh tế.